فشار خون بالا، یکی از بیماری‌های رایجی است که دنیای مدرن با آن دست و پنجه نرم می‌کند.

الگوهای غلط تغذیه‌ای‌، تغییر چشم‌گیر در نوع فعالیت‌های روزانه و بسیاری عوامل دیگر باعث شده‌اند همه‌روزه شاهد درگیری افراد زیادی با مشکلات مربوط به فشار خون بالا باشیم.

از عوارض فشار خون بالا می‌توان آسیب‌های مغزی، سکته‌ و حملات قلبی، مشکلات کلیوی، پارگی عروق و آسیب دیدن چشم‌ها را نام برد.

با آگاهی داشتن از علائم این بیماری و روش‌های پیشگیری و کنترل، می‌توان جلوی بروز عوارض را تا حد خوبی گرفت.

از آن‌جایی که فشار خون بالا در بازه‌ی زمانی طولانی رشد پیدا کرده و بدن را درگیر می‌کند، معمولاً مبتلایان تا قبل از رسیدن به مراحل بحرانی، متوجه نشانه‌های آن نمی‌شوند.

در حقیقت، طبق آمار اعلام‌ شده، از هر ۵ بزرگسال، یک نفر دچار فشار خون بالا است.
با این حال، بیشتر مبتلایان هیچ اطلاعی از بیماری خود ندارند، یا اقدام به کنترل و درمان آن نکرده‌اند.

در این مطلب، قصد داریم صفر تا صد فشار خون و همه‌ی آنچه باید درباره‌اش بدانید را به زبانی ساده مطرح کنیم.

بسیاری از حملات قلبی و آسیب‌های مغزی، در واقع ریشه در فشارخون بالا دارند، در حالی که فرد ممکن است از ابتلای خود مطلع نباشد. به همین دلیل، پزشکان فشار خون بالا را قاتل خاموش نامیده‌اند. با این حال، به سادگی با اقدام درست، می‌توان جلوی بروز آسیب را گرفت.

فشار خون چیست؟

قلب، با تپیدن منظم خود، خون را که حاوی اکسیژن و مواد مغذی است در رگ‌های شما به جریان در می‌آورد.

این خون، در هنگام حرکت، به رگ‌ها فشاری وارد می‌کند که ما آن را تحت عنوان فشار خون می‌شناسیم.
برای درک بهتر، یک شلنگ آب را در نظر بگیرید. اگر انگشت خود را جلوی خروجی شلنگ بگیرید، فشاری به آن وارد می‌شود.
همان‌طور که این فشار، باعث می‌شود آب در شلنگ جریان داشته باشد و با شدت از آن خارج شود، فشار خون هم باعث می‌شود خون در شریان‌های ما جاری باشد.
به فشار خون، می‌توان به چشم قدرت و نیرویی که آن را در رگ‌ها جلو می‌برد، نگاه کرد.

این نیرو مهم است چون مقدار آن نشان می‌دهد که انرژی و غذا به خوبی به بدن می‌رسد یا نه. به علاوه اگر نیروی بیش از حد به رگ‌ها وارد شود، به آن‌ها آسیب می‌زند.
فشار خون یکی از علائم حیاتی بدن انسان به حساب می‌آید.

قدم اول برای درمان فشار خون، اطلاع یافتن از آن است.

برای مشخص کردن عددی فشار خون، می‌توان از دستگاه فشارسنج استفاده کرد.
این دستگاه، دو عدد به شما می‌دهد که یکی فشار خون سیستولیک و دیگری فشار دیاستولیک است.

فشار خون سیستولیک، در واقع فشاری است که در سرخرگ‌ها وجود دارد.
اصطلاح فشار خون دیاستولیک برای اشاره به فشار در سیاهرگ‌ها به کار می‌رود. این عدد، کمتر از فشار سیستولیک است.
به عنوان مثال وقتی این دو عدد به ترتیب ۱۲ و ۸ باشند، گفته می‌شود فشار خون فرد، ۱۲ روی ۸ است.

دستگاه‌ فشار خون چطور کار می‌کند؟

دستگاه‌های فشار خون، دارای سه نوع رایج هستند که روش کار آن‌ها کمی با هم تفاوت دارد. روند کلی کار این دستگاه‌ها به این شکل است که با وارد کردن فشار از طریق بازوبند (یا گاهی مچ‌بند) مسیر عبور خون را تنگ کرده و نیرو و فشار خون را از این طریق اندازه می‌گیرند. همان‌طور که شما با بستن راه آب شلنگ با انگشت، متوجه فشار آن می‌شوید. خواندن عدد مربوط به فشار سیستولیک و فشار دیاستولیک در هر مدل فشارسنج به این شکل است:

فشارسنج جیوه‌ای:

استفاده از این نوع فشارسنج، با وجود آن که دقت بالایی دارد، امروزه بسیار کم شده است. این دستگاه دارای یک ستون پر شده از جیوه است که با خواندن اعداد کنار آن می‌توان فشار خون را به دست آورد.

فشارسنج عقربه‌ای:

این دسته از فشارسنج‌ها دقیق و رایج هستند، اما بیشتر توسط پزشکان مورد استفاده قرار می‌گیرند. دلیلش این است که برای خواندن فشار توسط آن‌ها باید دقت و تجربه‌ی کافی داشته باشید و دفعات اول احتمال خطا وجود دارد. در فشارسنج عقربه‌ای دستی، شما با فشردن متوالی یک پمپ، بازوبندی را که دور دست فرد موردنظر بسته شده است، باد می‌کنید. سپس با شل کردن پیچ خروج هوا، هنگام خالی شدن آن، اعداد مربوط به فشار خون را از روی حرکت عقربه‌ها، با کمک یک گوشی پزشکی تشخیص می‌دهید. خطای این دستگاه‌ها بسیار اندک است.

فشارسنج دیجیتال:

آسان‌ترین نحوه‌ی استفاده، مربوط به این دسته از دستگاه‌های فشار خون است.

بازوبند را ببندید، دکمه‌ی شروع را بزنید و کمی بعد دستگاه فشار خون شما را روی صفحه نمایش می‌دهد.
به همین سادگی! بعضی از مدل‌های فشارسنج‌های دیجیتال از دقت خوبی برخوردار نیستند و در هنگام خرید حتماً باید به کیفیت و دقت دستگاه توجه داشته باشید.
این دستگاه‌ها، ممکن است علاوه بر فشار خون، نبض شما را هم اندازه بگیرند و تعداد ضربان قلب در یک دقیقه را نمایش دهند.

گفتیم کم بودن فشار خون، یعنی رسیدن اکسیژن و انرژی به بدن، آن‌طور که باید و شاید صورت نمی‌گیرد.
از طرف دیگر فشار خون بالا آسیب‌های بی‌شماری را به دنبال دارد.

حال چطور از روی اعدادی که از فشارسنج به دست آورده‌ایم، متوجه بالا یا پایین بودن فشار خون خود شویم؟

در یک فرد بزرگسال، محدوده‌های فشارخون، بالا یا پایین بودن آن و اقدامات لازم به این ترتیب است:

کمتر از ۹ روی ۶: برای بزرگسالان، این محدوده از فشار خون می‌تواند خطرناک یا حتی علامت خونریزی داخلی، عفونت یا واکنش آلرژیک باشد.
اگر فشار خون شما در این بازه قرار داشت و ناخوش بودید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

بین ۹ روی ۶ تا ۱۲ روی ۸: حتماً شما هم شنیده‌اید که وقتی کسی دچار سرگیجه‌ و ضعف ناگهانی می‌گویند فشارش افتاده است.

با این‌که علل گوناگونی برای چنین حالتی وجود دارد، این علائم ممکن است مربوط به پایین آمدن یکباره‌ی فشار خون باشد.
اگر مرتب دچار چنین حالتی می‌شوید و فشار خونتان از یک مقدار همیشگی بالاتر، به مقداری در این محدوده افت می‌کند، می‌توانید با پزشک مشورت کنید.
با این حال، افرادی هستند که به طور طبیعی فشار خونشان در حالت عادی در این بازه قرار دارد. چنین حالتی در میان خانم‌ها بیشتر دیده می‌شود و لزوماً نشانه‌ی یک مشکل نیست.

۱۲ روی ۸: این عدد طلایی را معمولاً فشارخون نرمال می‌نامند. در عمل، فشار خون نرمال هر فرد با فرد دیگر متفاوت است، اما عدد آن باید نزدیک به همین مقدار باشد.

بین ۱۲ روی ۸ تا ۱۴ روی ۹: اگر معمولاً با اندازه‌گیری به عددی در این بازه می‌رسید، دچار فشار خون بالا اما کاملاً قابل کنترل هستید.
با ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی و تغذیه‌ی خود، می‌توانید به راحتی فشار خونی که در این محدوده است به فشار خون نرمال نزدیک کنید و از عوارض فشار خون در امان باشید.

بیش از ۱۴ روی ۹: اگر حداقل به مدت چند هفته، در اندازه‌گیری‌های خود به اعدادی در این محدوده برسید، فشار خون بالا دارید و باید به دکتر مراجعه کنید.
درمان فشار خون معمولاً با کنترل تغذیه و ترکیبی از داروها و رژیم‌های غذایی انجام می‌شود.

 یکی دو بار بالا بودن فشار خون، به این معنی نیست که دچار بیماری فشار خون بالا هستید. فشار خون باید در مدت زمان طولانی میانگین گرفته شود تا معنی‌دار و قابل اتکا باشد

علائم فشار خون بالا

چه نشانه‌ها و علائم هشداردهنده‌ای هستند که با توجه به آن‌ها می‌توانیم بالا بودن فشار خون را تشخیص دهیم؟

• گر گرفتگی (بالا رفتن دمای بدن به خصوص در ناحیه‌ی سر و صورت)
• سرخ شدن پوست به خصوص صورت
• عرق کردن بیش از حد
• سردرد
• سخت شدن تنفس
• درد خفیف در قفسه‌ی سینه

در شرایطی که این بیماری به حالت بحرانی خود می‌رسد و فشار به صورت مداوم خیلی بالاست، ممکن است شاهد خون ریزی از بینی یا لکه‌های خونی در ادرار هم باشیم.

علائم فشار خون پایین

• داشتن سردرد یا سرگیجه
• غش (در موارد شدید و ناگهانی)
• تار بودن دید
• پریدگی رنگ پوست
• عرق سرد
• خستگی مفرط و بی‌دلیل
• حالت تهوع خفیف
• عدم تمرکز
• سردرگمی، به خصوص در افراد مسن
• تنفس سریع و کم عمق
• نبض ضعیف و تند (این نبض به سختی قابل حس کردن است و معمولاً باید از سرخرگ گردنی گرفته شود، اما سرعت آن زیاد است)

بعضی علائم مانند سردرد و سختی تنفس، بین فشار خون بالا و پایین مشترک هستند و فقط با داشتن آن‌ها نمی‌توان بالا یا پایین بودن فشار را تشخیص داد.
خستگی و بی‌حالی در فشار خون پایین و گرگرفتگی و رنگ پوست در فشار بالا، نشانه‌های کلیدی‌ای هستند که باید به آن‌ها توجه کنید.

• سن فرد: کودکان و نوجوانان دارای فشار خون پایین‌ هستند و معمولاً از فشار آن‌ها به عنوان ملاکی برای سلامتی‌شان استفاده نمی‌شود.
  در بزرگسالان با افزایش سن، تاثیر رفتارها و عادات غلط بیشتر و بیشتر بروز پیدا می‌کند.
  به همین دلیل، باید در میان‌سالی توجه ویژه‌ای به تغییرات فشار خون خود داشته باشیم و در صورت افزایش معنادار آن، روش‌های کنترلی را در پیش بگیریم.

 

• سابقه‌ی خانوادگی: همه‌ی ما دوست داریم ژن خوب داشته باشیم ولی متاسفانه در بسیاری از خانواده‌های ایرانی، فشار خون از بیماری‌های رایج است.
  با این که وجود سابقه‌ی فامیلی، احتمال ابتلا به فشار خون را بیشتر می‌کند، این بیماری مستقیماً به ارث نمی‌رسد و با رعایت اصول تغذیه‌ای و داشتن سبک زندگی لازم، می‌توان خطر آن را برطرف کرد.

 

• بیماری‌ها و شرایط زمینه‌ای: مشکلات کلیوی، عفونت، بارداری، مصرف داروهای خاص، دیابت و انواع مشکل‌های غددی همه و همه از عواملی هستند که می‌توانند به صورت موقت روی فشار خون تاثیر بگذارند.

در مواردی که عامل فشار خون بالا، بیماری دیگری باشد؛ با درمان آن، می‌توان فشار خون را به سادگی به محدوده‌ی طبیعی برگرداند.

علاوه بر عوامل کلی موثر بر فشار خون، عادات غلط و سبک زندگی ناسالم، می‌تواند باعث بالا رفتن فشار شود.
برای پیشگیری از فشار خون بالا، ابتدا باید دلایل به وجود آمدن آن را بشناسیم و آن‌ها را از زندگی روزمره‌ی خود حذف کنیم تا بیماری کنترل شود. نمونه‌هایی از علل فشار خون بالا عبارت‌اند از:

نمک: قاتل سفید

درباره‌ی تاثیرات منفی خوردن بیش از حد نمک، هر چه بگوییم کم گفته‌ایم.
چه فشار خون بالا دارید و چه ندارید، نمک‌پاش را از سفره‌ی خود دور کنید.
فقط در هنگام طبخ از اندکی نمک استفاده کنید و خود را به خوردن غذاهای کم نمک عادت بدهید. هم برای کنترل بیماری و هم پیشگیری از آن، این اولین و آشناترین قدم است.
برچسب تغذیه‌ی تنقلات و محصولات خوراکی آماده را بررسی کنید و چیپس و پفک را از سبد خرید خود کنار بگذارید.

همه‌ی سختی ترک نمک، در روزهای ابتدایی است. به مرور زمان، ذائقه‌ی شما تغییر می‌کند و تمایل خود را برای خوردن غذاهای پرنمک از دست می‌دهید.

 

میوه و سبزیجات

مصرف به اندازه‌ی میوه و سبزیجات ضامن سلامتی شماست.
این کار نه تنها فشار خون شما را در محدوده‌ی طبیعی نگه می‌دارد،بلکه سایر دستگاه‌های بدن به خصوص سیستم گوارشی را تقویت می‌کند و ویتامین و فیبر مورد نیاز را به شما می‌رساند.

فعالیت و تحرک

زندگی مدرن، فعالیت‌های ما را محدود کرده است.
به علاوه با افزایش سن، کمتر از قبل ورزش و تفریحات نیازمند فعالیت بدنی را در برنامه‌ی خود قرار می‌دهیم که باعث افزایش خطر فشار خون بالا می‌شود.
به خصوص اگر بیش از ۴۰ سال سن دارید، وقتش شده است که یک برنامه‌ی منظم شامل فعالیت‌های ورزشی سبک مانند پیاده‌روی را به زندگی روزانه‌ی خود اضافه کنید.

وزن بدن

وزن زیاد، هم باعث ایجاد فشار خون می‌شود و هم شما را ترغیب می‌کند که کمتر فعالیت بدنی داشته باشید.
همچنین، داشتن وزن بالا، احتمال مبتلا بودن به چربی خون را به همراه دارد که در کنار فشار خون بالا، می‌تواند منجر به سکته‌های قلبی شود.
با کاهش وزن، می‌توانید احتمال درگیر فشار خون بالا شدن را کاهش دهید.

عوارض فشار خون بالا

همین‌طور که پیش‌تر هم گفتیم، پزشکان فشار خون بالا را قاتل خاموش می‌دانند.
در صورت کنترل نشدن، این بیماری می‌تواند به ارگان‌های حیاتی بدن آسیب برساند.

نارسایی کلیوی، پارگی عروق و به خصوص مویرگ‌ها، آسیب مغزی و حتی در موارد خاص سکته‌، کاهش بینایی چشم‌ها، حملات قلبی و ایست قلبی از جمله عوارض فشار خون بالا هستند.

با این حال اگر دستورات پزشک را مو به مو دنبال کنید، به صورت مرتب داروهای فشار خون بخورید و رژیم غذایی درست در پیش بگیرید، می‌توانید از عوارض فشار خون بالا، تا حد خوبی در امان باشید.

 

هیچ‌وقت برای شروع کردن دیر نیست. اگر تاکنون رژیم غذایی ناسالمی داشتید، از امروز آن را کنار بگذارید و برای سلامتی و حفاظت از خودتان، رفتار تغذیه‌ای اصلاح‌شده‌ای را در پیش بگیرید

کنترل و درمان فشار خون بالا

علاوه بر رعایت تمام مواردی که برای پیشگیری از فشار خون بالا گفتیم، می‌توان با کمک درمان دارویی، فشار خون را کنترل کرده و کاهش داد.

داروهای متنوعی برای کاهش فشار خون استفاده می‌شود که برای هر فرد با توجه به سایر بیماری‌ها و شرایط عمومی بدن، یک دسته می‌تواند کارآمد باشد.

به همین دلیل گاهی در طی درمان پزشک مجبور است داروی شما را عوض کند. این، به آن معنا نیست که هیچ دارویی روی شما جواب نمی‌دهد. فقط باید با صبوری، درمان مناسب را به کمک دکتر متخصص پیدا کنید.

هشدار: هرگز اقدام به مصرف خودسرانه‌ی داروهای فشار خون نکنید.

با مطالعه‌ی این مقاله، شما مهم‌ترین گام در راستای پیشگیری و درمان فشار خون بالا را برداشته‌اید.

آگاهی و داشتن اطلاع کافی از شرایط سلامتی‌تان، می‌تواند فشار خون را به یک مشکل کاملاً قابل حل تبدیل کند.
با رعایت رژیم‌های غذایی درست و داشتن فعالیت و تحرک، کنترل فشار خون کار خیلی سختی نیست. عزمتان را جزم کنید، فشار خون خود را هر چند وقت یک‌بار اندازه بگیرید و در صورت لزوم از مراجعه به پزشک غافل نشوید.